علم و دانش در نهج البلاغه

1. رابطه دانش و عمل

العلمُ مقرونٌ بالعمل فمن علِمَ عَمِل؛ و العلم يهتفُ بالعمل فإن أجابه و الّا ارتحل عنه.
دانش در كنار عمل است، پس هر كس بداند عمل می كند و علم عمل را مى خواند، پس اگر اجابت كرد (علم) بماند وگرنه كوچ كند و برود.1

2. پست ترين و والاترين دانش

أوضعُ العلم ما وُقفَ على اللسان، و أرفعه ما ظهر فى الجوارح و الاركان.
پست ترين دانش آن است كه تنها بر سر زبان است و والاترين دانش آن است كه در اعضاى بدن انسان آشكار گردد.2

3. حركت با علم

العامل بالعلم كالسّائر على الطّريق الواضح، فلينظر ناظرٌ أسائرٌ هو أم راجعٌ.
آن كه از روى آگاهى و علم عمل مى كند، مانند رهروى است كه در جاده روشن قدم برمى دارد، پس بايد بنگرد كه به پيش مى رود يا به عقب برمى گردد.3.

.

.

 بقیه در ادامه مطلب

نهج البلاغه  /  حکمت 380

ضرورت یاد مرگ

و درود خدا بر او، فرمود: چه بسسیار کسانی که در آغاز روز بودند و

به شامگاه نرسیدند، و چه بسیار کسانی که در آغاز شب بر او حسد بردند و

در پایان شب عزاداران به سوگشان نشستند.

نهج البلاغه / حکمت 387

شناخت خوبی ها و بدی ها

و درود خدا بر او فرمود: خیری که در پی آن آتش باشد، خیر نخواهد بود،

و شری که ذر پی آن بهشت است شر نخواهد بود، و هر نعمتی بی بهشت ناچیر است،

و هر بلایی بی جهنم، عافیت است.

نهج البلاغه  /  حکمت 108

شگفتی های روح آدمی

و درود خدا بر او، فرمود: به رگ های درونی انسان پاره ی گوشتی آویخته که شگرف ترین اعضای درونی اوست، و آن قلب است، که چیز هایی از حکمت، و چیز هایی متفاوت با آن، در او وجود دارد.

پس اگر در دل امیدی پدید آید، طمع آن را خوار گرداند، و اگر طمع بر آن هجوم آورد حرص آن را تباه سازد، و اگر نومیدی برآن چیره شود، تأسف خوردن آن را از پای درآورد، اگر خشمناک شود کینه توزی آن فزونی یابد و آرام نگیرد، اگر به خوشنودی دست یابد، خویشتن داری را از یاد برد، و اگر ترس آن را فرا گیرد پرهیز کردن آن را مشغول سازد.

و اگر به گشایشی برسد، دچار غفلت زدگی شود، و اگر مالی به دست آورد، بی نیازی آن را به سرکشی کشاند، و اگر مصیبت ناگواری به آن برسد، بی صبری رسوایش کند، و اگر به تهیدستی مبتلا گردد، بلا ها او را مشغول سازد، و اگر گرسنگی بی تابش کند، ناتوانی آن را از پای درآورد، و اگر زیادی سیر شود، سیری آن را زیان رساند، پس هرگونه کند روی با آن زیان بار، و هرگونه تند روی برای آن فساد آفرین است.

ترجمه حکمت 121 نهج البلاغه

و درود خدا بر او فرمود: در شگفتم از بخیل، به سوی فقری می شتابد که از آن گریزان است، و سرمایه ای را از دست می دهد که در جستجوی آن است، در دنیا چون تهیدستان زندگی می کند، اما در آخرت چون سرمایه داران محاکمه می شود. و در شگفتم از متکبری که دیروز نطفه ای بی ارزش، و فردا مرداری گندیده خواهد بود، و در شگفتم از آن کس که آفرینش پدیده ها را می نگرد و در وجود خدا تردید دارد. و در شگفتم از آن کس که مردگان را می بیند و مرگ را از یاد برده است، و در شگفتم از آن کس که پیدایش دوباره را انکار می کند در حالی که پیدایش آغازین را می نگرد و در شگفتم از آن کس که خانه نابودشدنی را آباد می کند اما جایگاه همیشگی را از یاد برده است.